desenli yol direkleri gibi
siyah – beyaz elbisede
okula geç kalmamaya çalışan çocuklar
dizilmişler yol kenarına
Sen ellerin koynunda
Camın önünde
Bekliyorsun yolumu
O boş vazo da bekliyor kırmızı güllerini
Bense siper köşesinde
Hayalimde sen
Avunmak için
… bir gül de bulamadım
odamda masama bırakayım
sararmış bardakta…
Telefon da yok
kuruca “bayramın kutlu olsun”la
koparayım seni cam önünden.
Savaş telefonlarının kodu başka
burda tebrikler söylenmiyor
İçki de içmiyorum
içip unutayım sensizlik günahlarımı.
Bu gece sensizlik ateşleri
Kaçırır uykularımı.
Karanlıkkutlamalarla dolu
dolmus gözlerimin
kaygılı bakışlarını
sana gönderiyorum
hudut direkleriyle
Dilenci kadın
Bir kimsesi bulunmamak
Kayb olan yıllar
İçindeki soğukluk
Üzerinde oturduğun taşı bile
Titretir
Bu soğukta
Ellerin gibi
Duan beddua misali
Ateş salar
Baş eğmiş vucutuma
Kapa
Kapa öpüşü sıvazlanmayı
Unutmuş ellerini
Al beni koynuna yavrun misali
Vur sırtıma elini
Vur sırtıma
O zayıf eller
Değişsin utanç dolu görüntünü
Sonbahar
turnalara karışıp gitmem
bu ülkenin kışından
kutsaldır karı benimçin
çatlamış narı benimçin
karla kaplı patikalar
sökülür yatağından
çocukluğum son bulur
tozlu, kirli odamda
tütsüsü başından çıkan evin
içinden yalnızlık ateşi kalkıyor
nehrin buz örtüsü
dudaklarımı yakıyor
beni özleme alıştırıyor yokluklar
Sensizlik
yapraklar
lambayla saklanbaç oynuyor dışarıda
yalnız evde hatıralar
hayaller tepenin öbür tarafında
garibim
nur saçan yıldızlar tanımaz beni
sabahlar her şey
dereler kadar mavi ve derin
uykusu kaçmış gecelerde
sensizlik
ışığı sönmüş pencere kadar
7.22.2011
Nigarançılıq
Nigarançılıq
Taleyin boz fəsli dəyişmir hələ,
bu ömür baharla sevişmir hələ,
gecədə ay da yox, gündüz də belə,
gün keçir, ay ötür, könül nigaran.
Günahlar atılır zamanın üstə,
ömürlər əriyir gümanın üstə,
yaxşılar savaşır yamanın üstə,
gün keçir, ay ötür, könül nigaran.
Əllərdən qaçanlar gözlərdən qaçır,
kar qulaq haqq olan sözlərdən qaçır,
yorulan yollar da izlərdən qaçır,
gün keçir, ay ötür, könül nigaran.
Tabladıq dərdlərə dözənə qədər,
xərcləndik günləri üzənə qədər,
yaşadıq bu ömürü çözənə qədər,
gün keçir, ay ötür, könül nigaran.
Yuxu
Yuxumu qarışdırmışam
yuxumda dəniz pişikləri
əqrəbdən asılan fikirlər
udur gecə saatlarını
zamansız qaranlıq asılıb pəncərədən
ayın son işartıları yox olur göy üzündən
əriyən gecə səhərə doğru axır
pərdənin solan gülləri
maddım-maddım üzümə baxır
xəfif çox xəfif bir rüzgar əsir
dolaşıq düşüncələrdən
olmadığım gecə hələ qurtarmamış
səhərın gümanları yapışıb
qapımın darıxan dəstəyindən
qulağıma qışqırır itən zaman
dağılır boş məkan
bu gecə sən yoxsan yuxularımda
bu gecə mən də yoxam yuxularımda
gündüzlər taqətim yox
gecə ixtiyarım
gecə də mənim deyil gündüzlərim tək
zamansız qaranlıq asılıb pəncərədən
zamansız qaranlıqda
həsrətim intizarım
zamansız qaranlıqda
saatın əqrəbindən
asılmışam sanki mən
sən
süzüb ayaqdan başacan
baxib dodaqdan qaşacan
səni gözlərimə yedirdəcəyəm
sonra da
oturub ayna qabağında
könlümə köçürəcəyəm
Qara buludlara yazılan şeir
Buludlar qaralır, yenə hardasa,
sular axarından çıxacaq yenə.
Bu dünya təzədən düzələn deyil,
həsrət ürəyimi sıxacaq yenə.
Ayın ötən gündən görünmür üzü,
görünmür torpaqda bir insan izi,
gündüz dəniz üstə gəzən buludun
yenəmi qəfildən dolacaq gözü?!
Daha torpaqlar da dözmür, sürüşür.
Otağım sabahdan bir quş yuvası.
Daha olanlar da əriyib gedir
çözülmür ölümlə qalım davası.
Titrəyir üzülən xəlbir əllərim
əlimə gələnlər əlimdə qalmır,
nə qədər yeriyim özgə önündə
önümə aldığım önümdə qalmır.
Küləyə qoşulub gedəydim gərək,
üstümə tufanlar yüyürür indi.
Ötən günlərimi xəzan qarışıq
kor fələk qapıdan kürüyür indi.
Taleyin boz fəsli dəyişmir hələ,
bu ömür baharla sevişmir hələ,
gecədə ay da yox, gündüz də belə,
gün keçir, ay ötür, könül nigaran.
Günahlar atılır zamanın üstə,
ömürlər əriyir gümanın üstə,
yaxşılar savaşır yamanın üstə,
gün keçir, ay ötür, könül nigaran.
Əllərdən qaçanlar gözlərdən qaçır,
kar qulaq haqq olan sözlərdən qaçır,
yorulan yollar da izlərdən qaçır,
gün keçir, ay ötür, könül nigaran.
Tabladıq dərdlərə dözənə qədər,
xərcləndik günləri üzənə qədər,
yaşadıq bu ömürü çözənə qədər,
gün keçir, ay ötür, könül nigaran.
Yuxu
Yuxumu qarışdırmışam
yuxumda dəniz pişikləri
əqrəbdən asılan fikirlər
udur gecə saatlarını
zamansız qaranlıq asılıb pəncərədən
ayın son işartıları yox olur göy üzündən
əriyən gecə səhərə doğru axır
pərdənin solan gülləri
maddım-maddım üzümə baxır
xəfif çox xəfif bir rüzgar əsir
dolaşıq düşüncələrdən
olmadığım gecə hələ qurtarmamış
səhərın gümanları yapışıb
qapımın darıxan dəstəyindən
qulağıma qışqırır itən zaman
dağılır boş məkan
bu gecə sən yoxsan yuxularımda
bu gecə mən də yoxam yuxularımda
gündüzlər taqətim yox
gecə ixtiyarım
gecə də mənim deyil gündüzlərim tək
zamansız qaranlıq asılıb pəncərədən
zamansız qaranlıqda
həsrətim intizarım
zamansız qaranlıqda
saatın əqrəbindən
asılmışam sanki mən
sən
süzüb ayaqdan başacan
baxib dodaqdan qaşacan
səni gözlərimə yedirdəcəyəm
sonra da
oturub ayna qabağında
könlümə köçürəcəyəm
Qara buludlara yazılan şeir
Buludlar qaralır, yenə hardasa,
sular axarından çıxacaq yenə.
Bu dünya təzədən düzələn deyil,
həsrət ürəyimi sıxacaq yenə.
Ayın ötən gündən görünmür üzü,
görünmür torpaqda bir insan izi,
gündüz dəniz üstə gəzən buludun
yenəmi qəfildən dolacaq gözü?!
Daha torpaqlar da dözmür, sürüşür.
Otağım sabahdan bir quş yuvası.
Daha olanlar da əriyib gedir
çözülmür ölümlə qalım davası.
Titrəyir üzülən xəlbir əllərim
əlimə gələnlər əlimdə qalmır,
nə qədər yeriyim özgə önündə
önümə aldığım önümdə qalmır.
Küləyə qoşulub gedəydim gərək,
üstümə tufanlar yüyürür indi.
Ötən günlərimi xəzan qarışıq
kor fələk qapıdan kürüyür indi.
Serce Chopina (poemat)
Był pan w Stambule.
Byłam na koncercie.
Uszczęśliwił pan bardzo nieszczęśliwą kobietę.
Jej oczy patrzyły na palce niczym na dwa liście
spoglądające na deszcz.
“Zapomniałam wszystko” pisze w liście.
Oprócz rozpaczy nie ma co zapomnieć.
“Płakałam – mówi, - uspokoiłam się”.
“Świat jest piękny” - mówi, - piękny, jestem spokojna”.
Jesteś jedyną osobą, której zazdroszczę, mistrzu.
Nazim Hikmet
“List do D. Ojstracha”
Uwertura
Kościół Świętego Krzyża,
msza wieczorna, dźwięk organów.
Jedna obca dusza tłucze się
w głosie organów,
w katolickim kościele polskim
w smutnej muzyce Chopina.
Dawna Warszawa w smutku Chopina,
w wieczór grudniowy
powietrze jak ołów ciężkie1.
Warszawa –
miasto barokowych kościołów,
bruków,
i białych chmur.
Miasto wspomnień, marzeń,
buntów,
krwi
i nadziei.
W tłumie hotelowym
jestem samotny,
w mieście obcego języka
jestem jak niemy.
Tylko muzyka Chopina
w tej chwili jest ze mną,
muza znów puka do drzwi moich –
idź do kościoła Świętego Krzyża,
słuchaj głosu organów.
Zapal świecę w kościele
na znak pamięci o Chopinie
zapomnij o sobie, o swoich słowach,
tej nocy
Chopin odwiedzi cię we śnie.
________________________________
1 Interpretacja z Nazima Hikmeta
Polonez
Lampy uliczne nie mogą zajrzeć
w okna 26 piętra.
Z 26 piętra Novotelu
patrzę na Warszawę nocą.
Noce warszawskie
w muzyce Chopina.
W tym hotelu
w tym oknie
tak jakby zatrzymał się czas
i jakby po tylu latach
w tej chwili Chopin zapuka w drzwi.
Droga z Warszawy do Paryża
z Paryża do Warszawy
tak krótka jak nokturn,
tak długa jak tęsknota.
Życie niczym zeszyt do nut
na każdej stronie nowa miłość,
nadzieja, rozłąka, smutek...
Ktoś nagle zapuka w drzwi
przestraszę się jak gołąb.
Pojawi się Chopin
z podniesionym kołnierzem płaszcza.
Uśmiechnie się pan Chopin,
spojrzy na mnie tajemniczo
i z moich żył
popłynie znów wiersz
z muzyką Chopina.
Łagodny wieczór grudniowy,
po latach miasto Warszawa
jak muzyka Chopina płynie
niebieska rzeka Wisła.
Słychać nokturny Chopina
w wieczornej ciszy
jest spokój serca
w muzyce Chopina,
to moja dusza tłucze się
w głosie organów.
Słychać muzykę Chopina
w ciszy miasta...
Tylko zazdrościć można
uczuciu wolności
dzisiaj w moim sercu, w mej duszy.
* * *
Jak gdyby zwykły wieczór grudniowy sprzed 30 lat,
po obcym mieście w ciemnościach
krąży moja młodość, którą zgubiłem w Baku,
w Parku Kazimierzowskim w Warszawie.
“Ani ty o tym nie wiesz, ani policjant”2,
_______________________________
2 Nazim Hikmet
wśród gołych drzew,
na pustych ławkach,
nieśpiące wspomnienia moje
po tamtej stronie miasta.
Pewna niebieskooka pani weźmie mnie za rękę,
zawstydzi się ręka,
zawstydzi się jedynie znajomego księżyca,
zawstydzi się obcych spojrzeń.
W ciemnościach nocy
światła z Mostu Świętokrzyskiego
przeprowadzą mnie przez Wisłę.
Zasypiająca noc
spędza mi znów sen z powiek,
tej nocy znów pozostanę bezradny
przytulony do swojej młodości
na skrzydłach snu.
... ulice warszawskie,
noce warszawskie...
Muzyka Chopina
jak anioł machając czerwonymi skrzydłami
lata i lata
po Warszawie, Wiedniu, Paryżu.
* * *
Muzyka staje się sznurem żurawim.
Nokturn gdzieś znika we mgle,
cień Chopina krąży po pustych ulicach,
w nocy, gdy księżyc tańczy na niebie.
Wisła płynie wolno –
księżyc z nieba na ziemię patrzy.
“Kiedyś rozpłaczę się na palcach Chopina”3,
Chopin nie dowie się o tym,
nie wytrze moich łez.
________________________________
3 Cytat z Tahira Gurbanova
Mazurek
Eugene Delacroix4, Fryderyk Chopin
dwóch romantyków
krąży po świecie przy świetle księżyca.
Światło księżyca migoce
w smutku i radości.
___________________________________
4 Przyjaciel Chopina, malarz francuski,
autor Portretu Chopina i Portretu George Sand.
Słodkie wspomnienia grają mazurka
na kartkach zeszytu do nut,
palce płoną, palce palą się,
w smutku i radości.
Przykryj się kartką papieru,
by nie otulał cię smutek,
gdy wilgotnieją ci oczy,
to już tak będzie bez końca.
Piękne dni uciekną,
uciekną i nie wrócą,
jesteśmy oderwani od matki ojczyzny,
nie uśmiechniemy się więcej.
Pieśni w nas
raz śmieją się, raz coś mówią,
płaczących palców głos
do niebios dojdzie.
Ptaki wędrujące ze wschodu na zachód
powędrują z zachodu na wschód,
nie pokładaj nadziei we mnie,
rozłąka będzie silniejsza ode mnie.
Twój świat, mój świat,
twój smutek, mój smutek.
Na ziemi tej zwanej ojczyzną
posadziłem radość, zerwałem smutek.
Nokturn
W pokoju moim Chopin...
teraz możecie iść,
idźcie i obserwujcie z daleka
ostatni dzień mój,
ostatni oddech.
Chęć kogoś,
kto chce żyć.
Póki brzmi mały nokturn,
i ja,
i moje życie,
oboje jesteśmy samotni...
Vagif Samedoglu
Przyjacielu mój,
zagraj nokturn,
oderwij mnie ode mnie samego,
zabierz mnie ode mnie.
Niech płyną z palców
łzy Chopina -
smutna melodia,
świat ten to słodki sen,
świat ten to gorzkie urojenie.
Tej nocy nie ma księżyca,
tej nocy powietrze spokojne,
gdzieś w ciemności
panuje ciemna cisza.
Tylko czarne pianino
stoi pośrodku świata,
przy pianinie
siedzi widmo –
myśli Chopina,
przygnębione i smutne.
Allegro
Widać różę w ciemności
wyobraźnia przy Chopinie.
W oknie stoi George Sand5,
________________________________
5 George Sand–francuska pisarka,kochanka Chopina
na plecach para skrzydeł.
Stary jest ten świat
ktoś płacze, ktoś się śmieje,
w płomieniach jest ten świat
ktoś zabija, ktoś umiera.
Chopin przez muzykę
modlił się do Boga,
płonąc wewnątrz ciemności.
Góry znów się ruszają,
dobro i zło kłócą się,
na niebie chmury tańczą,
na ziemi rozlewają się morza.
Chopin gra
gra z półzamkniętymi oczami,
tęskniącym za Polską
sercem pełnym smutku
Pozostawił ojczyznę,
nie mógł wrócić,
nie wytarł łez
zranionej ziemi.
Serce Chopina,
kwiat nadziei.
Eh, jak bardzo kochał on
Warszawę, Wisłę,
płoną policzki
anioła przy oknie...
Topią się we łzach
oczy muzyki,
przypominają się w tej chwili
słowa poety:
“Teraz w siwiźnie moich włosów jesteś
w ataku mego serca
w zmarszczkach czoła
ojczyzno moja...”
Nazim Hikmet napisał te słowa
w Paryżu,
Chopin swój “Marsz żałobny”
grał w tym mieście.
Nazima pochowano w Moskwie,
Chopina w Paryżu.
Lecz serce Chopina
śpi w Warszawie
w Kościele Świętego Krzyża.
Kościół Świętego Krzyża,
msza wieczorna – dźwięk organów.
“Kochana moja, różo moja,
zaczęła się moja podróż do ziemi polskiej”.
“List polski” Nazima Hikmeta
czytam w Warszawie
słucham Chopina
wspominając ziemię ojczystą Karabach.
W Warszawie na 26 piętrze Novotelu
cierpię z tęsknoty:
“Moja droga, Ojczyzna jest dobra,
do ubierania całun dobry,
do wędrówki obczyzna,
a do umierania Ojczyzna dobra.”
Pradziadek Nazima Hikmeta
był polskim emigrantem
“Gdzie nie było Polaka,
tam, gdzie była walka za swobodę?”
Nazim walczył przez swoje wiersze
w walce za wolność.
Chopin przez muzykę
wołał do wolności,
Nazim z Moskwy
Chopin z Paryża
wołał do ludzkości.
Walczący za wolność
bohaterami są, mężami,
którzy pokonują śmierć...
Idziemy w ślady
tych, którzy pokonują śmierć,
modlimy się
za pokonujących śmierć.
Walc
Znaki losu na mojej twarzy
złorzeczenie losu, błogosławieństwo anioła
Paqanini muzyką oczyszczał grzechy
kto wie, może był uwielbiany przez Boga
może mścili się na nim zamiast na Bogu
nieskończony ten wiersz
Paganini, oddaj mi swój los
Adil Mirsejid
Życie jak zeszyt do nut
życie człowieka jest krótkie jak nokturn.
Nie wierz losowi
nie daj sie oszukać,
wstań i tańcz powoli.
Nie daj się oszukać
wysokim nutom, basom,
co to za miłość, nie mów,
czym się skończy ten świat,
nie pytaj mnie, nie wiem.
Gdziekolwiek pójdziemy,
znajdą nas rozłąka i śmierć.
Kościół Świętego Krzyża,
msza wieczorna – dźwięk organów.
Serce Chopina,
kwiat nadziei...
Człowiek rodzi się z ziemi
z ziemią się połączy,
pod kopułą nieba
pozostają tylko nasze głosy.
Samotne duchy posłuchają
głosu naszej duszy,
naszej chęci życia
w cieniu śmierci.
Nie zabieraj nam, Boże,
Twojego świętego oddechu
nie zabieraj nam, Boże.
Kościół Świętego Krzyża,
msza wieczorna – dźwięk organów.
Serce Chopina,
kwiat nadziei...
* * *
Rozłąka odwiedzi mnie
na skrzydłach muzy,
gdzieś w nocy Warszawskiej
zblednie rozłąka, zwiędnie.
Na obczyźnie tego obcego świata
serce moje łomoce, serce dygoce,
urojenia wołają do walki
na płomiennych nutach pianina.
Gdzieś daleko deszcz spadnie,
ptaki przestraszą się w gniazdach,
tęsknotę lat czuć w pokoju
w smutnej melodii polskiej.
W smutnej melodii polskiej
szukałem wsparcia daleko od ciebie,
daleko od ciebie noce są długie,
i miejsce ostyga w ciepłej pościeli.
Ptaki śpiewają po polsku, kwiatuszku,
blisko minionej miłości,
jestem samotny, znów jestem sam,
w smutnej melodii polskiej.
Lecz tej rozłące nie brakuje nadziei,
nie brakuje nadziei wierszom,
poświęcam tobie z dalekiej Polski
wiersz do muzyki Chopina.
Requiem
“Ktoś z tęsknotą
gra walca Chopina”.6
Niczym fala
raz podnosi się,
raz się opuszcza muzyka.
Para wyobraźni tańczy,
swoją muzykę tańczy Chopin
z muzą Aurore Dupin7
w oczach łzy
niech się nie skończy ten walc.
W tym walcu człowiek tonie w szczęściu,
w tym walcu
człowiek umiera
i rodzi się ponownie.
Serce Chopina,
kwiat nadziei...
Moje spojrzenia
spojrzą z okna,
tułacze myśli
po ulicach
przechodząc przez
różne zakręty są
raz po tej,
raz po tamtej stronie miasta,
chodzimy sam na sam
z muzyką Chopina
wyciągnąłem rękę z 26 piętra
ręka na szybie
mój cień wędruje z Chopinem na Marszałkowskiej
w warszawskiej nocy grudniowej...
____________________________________
6 Vagif Samedoglu
7 Prawdziwe imię George Sand: Amandine-Aurore-Lucile Dupin
2010
Przełożyła Ilaha Karimova-Kiecenka
Byłam na koncercie.
Uszczęśliwił pan bardzo nieszczęśliwą kobietę.
Jej oczy patrzyły na palce niczym na dwa liście
spoglądające na deszcz.
“Zapomniałam wszystko” pisze w liście.
Oprócz rozpaczy nie ma co zapomnieć.
“Płakałam – mówi, - uspokoiłam się”.
“Świat jest piękny” - mówi, - piękny, jestem spokojna”.
Jesteś jedyną osobą, której zazdroszczę, mistrzu.
Nazim Hikmet
“List do D. Ojstracha”
Uwertura
Kościół Świętego Krzyża,
msza wieczorna, dźwięk organów.
Jedna obca dusza tłucze się
w głosie organów,
w katolickim kościele polskim
w smutnej muzyce Chopina.
Dawna Warszawa w smutku Chopina,
w wieczór grudniowy
powietrze jak ołów ciężkie1.
Warszawa –
miasto barokowych kościołów,
bruków,
i białych chmur.
Miasto wspomnień, marzeń,
buntów,
krwi
i nadziei.
W tłumie hotelowym
jestem samotny,
w mieście obcego języka
jestem jak niemy.
Tylko muzyka Chopina
w tej chwili jest ze mną,
muza znów puka do drzwi moich –
idź do kościoła Świętego Krzyża,
słuchaj głosu organów.
Zapal świecę w kościele
na znak pamięci o Chopinie
zapomnij o sobie, o swoich słowach,
tej nocy
Chopin odwiedzi cię we śnie.
________________________________
1 Interpretacja z Nazima Hikmeta
Polonez
Lampy uliczne nie mogą zajrzeć
w okna 26 piętra.
Z 26 piętra Novotelu
patrzę na Warszawę nocą.
Noce warszawskie
w muzyce Chopina.
W tym hotelu
w tym oknie
tak jakby zatrzymał się czas
i jakby po tylu latach
w tej chwili Chopin zapuka w drzwi.
Droga z Warszawy do Paryża
z Paryża do Warszawy
tak krótka jak nokturn,
tak długa jak tęsknota.
Życie niczym zeszyt do nut
na każdej stronie nowa miłość,
nadzieja, rozłąka, smutek...
Ktoś nagle zapuka w drzwi
przestraszę się jak gołąb.
Pojawi się Chopin
z podniesionym kołnierzem płaszcza.
Uśmiechnie się pan Chopin,
spojrzy na mnie tajemniczo
i z moich żył
popłynie znów wiersz
z muzyką Chopina.
Łagodny wieczór grudniowy,
po latach miasto Warszawa
jak muzyka Chopina płynie
niebieska rzeka Wisła.
Słychać nokturny Chopina
w wieczornej ciszy
jest spokój serca
w muzyce Chopina,
to moja dusza tłucze się
w głosie organów.
Słychać muzykę Chopina
w ciszy miasta...
Tylko zazdrościć można
uczuciu wolności
dzisiaj w moim sercu, w mej duszy.
* * *
Jak gdyby zwykły wieczór grudniowy sprzed 30 lat,
po obcym mieście w ciemnościach
krąży moja młodość, którą zgubiłem w Baku,
w Parku Kazimierzowskim w Warszawie.
“Ani ty o tym nie wiesz, ani policjant”2,
_______________________________
2 Nazim Hikmet
wśród gołych drzew,
na pustych ławkach,
nieśpiące wspomnienia moje
po tamtej stronie miasta.
Pewna niebieskooka pani weźmie mnie za rękę,
zawstydzi się ręka,
zawstydzi się jedynie znajomego księżyca,
zawstydzi się obcych spojrzeń.
W ciemnościach nocy
światła z Mostu Świętokrzyskiego
przeprowadzą mnie przez Wisłę.
Zasypiająca noc
spędza mi znów sen z powiek,
tej nocy znów pozostanę bezradny
przytulony do swojej młodości
na skrzydłach snu.
... ulice warszawskie,
noce warszawskie...
Muzyka Chopina
jak anioł machając czerwonymi skrzydłami
lata i lata
po Warszawie, Wiedniu, Paryżu.
* * *
Muzyka staje się sznurem żurawim.
Nokturn gdzieś znika we mgle,
cień Chopina krąży po pustych ulicach,
w nocy, gdy księżyc tańczy na niebie.
Wisła płynie wolno –
księżyc z nieba na ziemię patrzy.
“Kiedyś rozpłaczę się na palcach Chopina”3,
Chopin nie dowie się o tym,
nie wytrze moich łez.
________________________________
3 Cytat z Tahira Gurbanova
Mazurek
Eugene Delacroix4, Fryderyk Chopin
dwóch romantyków
krąży po świecie przy świetle księżyca.
Światło księżyca migoce
w smutku i radości.
___________________________________
4 Przyjaciel Chopina, malarz francuski,
autor Portretu Chopina i Portretu George Sand.
Słodkie wspomnienia grają mazurka
na kartkach zeszytu do nut,
palce płoną, palce palą się,
w smutku i radości.
Przykryj się kartką papieru,
by nie otulał cię smutek,
gdy wilgotnieją ci oczy,
to już tak będzie bez końca.
Piękne dni uciekną,
uciekną i nie wrócą,
jesteśmy oderwani od matki ojczyzny,
nie uśmiechniemy się więcej.
Pieśni w nas
raz śmieją się, raz coś mówią,
płaczących palców głos
do niebios dojdzie.
Ptaki wędrujące ze wschodu na zachód
powędrują z zachodu na wschód,
nie pokładaj nadziei we mnie,
rozłąka będzie silniejsza ode mnie.
Twój świat, mój świat,
twój smutek, mój smutek.
Na ziemi tej zwanej ojczyzną
posadziłem radość, zerwałem smutek.
Nokturn
W pokoju moim Chopin...
teraz możecie iść,
idźcie i obserwujcie z daleka
ostatni dzień mój,
ostatni oddech.
Chęć kogoś,
kto chce żyć.
Póki brzmi mały nokturn,
i ja,
i moje życie,
oboje jesteśmy samotni...
Vagif Samedoglu
Przyjacielu mój,
zagraj nokturn,
oderwij mnie ode mnie samego,
zabierz mnie ode mnie.
Niech płyną z palców
łzy Chopina -
smutna melodia,
świat ten to słodki sen,
świat ten to gorzkie urojenie.
Tej nocy nie ma księżyca,
tej nocy powietrze spokojne,
gdzieś w ciemności
panuje ciemna cisza.
Tylko czarne pianino
stoi pośrodku świata,
przy pianinie
siedzi widmo –
myśli Chopina,
przygnębione i smutne.
Allegro
Widać różę w ciemności
wyobraźnia przy Chopinie.
W oknie stoi George Sand5,
________________________________
5 George Sand–francuska pisarka,kochanka Chopina
na plecach para skrzydeł.
Stary jest ten świat
ktoś płacze, ktoś się śmieje,
w płomieniach jest ten świat
ktoś zabija, ktoś umiera.
Chopin przez muzykę
modlił się do Boga,
płonąc wewnątrz ciemności.
Góry znów się ruszają,
dobro i zło kłócą się,
na niebie chmury tańczą,
na ziemi rozlewają się morza.
Chopin gra
gra z półzamkniętymi oczami,
tęskniącym za Polską
sercem pełnym smutku
Pozostawił ojczyznę,
nie mógł wrócić,
nie wytarł łez
zranionej ziemi.
Serce Chopina,
kwiat nadziei.
Eh, jak bardzo kochał on
Warszawę, Wisłę,
płoną policzki
anioła przy oknie...
Topią się we łzach
oczy muzyki,
przypominają się w tej chwili
słowa poety:
“Teraz w siwiźnie moich włosów jesteś
w ataku mego serca
w zmarszczkach czoła
ojczyzno moja...”
Nazim Hikmet napisał te słowa
w Paryżu,
Chopin swój “Marsz żałobny”
grał w tym mieście.
Nazima pochowano w Moskwie,
Chopina w Paryżu.
Lecz serce Chopina
śpi w Warszawie
w Kościele Świętego Krzyża.
Kościół Świętego Krzyża,
msza wieczorna – dźwięk organów.
“Kochana moja, różo moja,
zaczęła się moja podróż do ziemi polskiej”.
“List polski” Nazima Hikmeta
czytam w Warszawie
słucham Chopina
wspominając ziemię ojczystą Karabach.
W Warszawie na 26 piętrze Novotelu
cierpię z tęsknoty:
“Moja droga, Ojczyzna jest dobra,
do ubierania całun dobry,
do wędrówki obczyzna,
a do umierania Ojczyzna dobra.”
Pradziadek Nazima Hikmeta
był polskim emigrantem
“Gdzie nie było Polaka,
tam, gdzie była walka za swobodę?”
Nazim walczył przez swoje wiersze
w walce za wolność.
Chopin przez muzykę
wołał do wolności,
Nazim z Moskwy
Chopin z Paryża
wołał do ludzkości.
Walczący za wolność
bohaterami są, mężami,
którzy pokonują śmierć...
Idziemy w ślady
tych, którzy pokonują śmierć,
modlimy się
za pokonujących śmierć.
Walc
Znaki losu na mojej twarzy
złorzeczenie losu, błogosławieństwo anioła
Paqanini muzyką oczyszczał grzechy
kto wie, może był uwielbiany przez Boga
może mścili się na nim zamiast na Bogu
nieskończony ten wiersz
Paganini, oddaj mi swój los
Adil Mirsejid
Życie jak zeszyt do nut
życie człowieka jest krótkie jak nokturn.
Nie wierz losowi
nie daj sie oszukać,
wstań i tańcz powoli.
Nie daj się oszukać
wysokim nutom, basom,
co to za miłość, nie mów,
czym się skończy ten świat,
nie pytaj mnie, nie wiem.
Gdziekolwiek pójdziemy,
znajdą nas rozłąka i śmierć.
Kościół Świętego Krzyża,
msza wieczorna – dźwięk organów.
Serce Chopina,
kwiat nadziei...
Człowiek rodzi się z ziemi
z ziemią się połączy,
pod kopułą nieba
pozostają tylko nasze głosy.
Samotne duchy posłuchają
głosu naszej duszy,
naszej chęci życia
w cieniu śmierci.
Nie zabieraj nam, Boże,
Twojego świętego oddechu
nie zabieraj nam, Boże.
Kościół Świętego Krzyża,
msza wieczorna – dźwięk organów.
Serce Chopina,
kwiat nadziei...
* * *
Rozłąka odwiedzi mnie
na skrzydłach muzy,
gdzieś w nocy Warszawskiej
zblednie rozłąka, zwiędnie.
Na obczyźnie tego obcego świata
serce moje łomoce, serce dygoce,
urojenia wołają do walki
na płomiennych nutach pianina.
Gdzieś daleko deszcz spadnie,
ptaki przestraszą się w gniazdach,
tęsknotę lat czuć w pokoju
w smutnej melodii polskiej.
W smutnej melodii polskiej
szukałem wsparcia daleko od ciebie,
daleko od ciebie noce są długie,
i miejsce ostyga w ciepłej pościeli.
Ptaki śpiewają po polsku, kwiatuszku,
blisko minionej miłości,
jestem samotny, znów jestem sam,
w smutnej melodii polskiej.
Lecz tej rozłące nie brakuje nadziei,
nie brakuje nadziei wierszom,
poświęcam tobie z dalekiej Polski
wiersz do muzyki Chopina.
Requiem
“Ktoś z tęsknotą
gra walca Chopina”.6
Niczym fala
raz podnosi się,
raz się opuszcza muzyka.
Para wyobraźni tańczy,
swoją muzykę tańczy Chopin
z muzą Aurore Dupin7
w oczach łzy
niech się nie skończy ten walc.
W tym walcu człowiek tonie w szczęściu,
w tym walcu
człowiek umiera
i rodzi się ponownie.
Serce Chopina,
kwiat nadziei...
Moje spojrzenia
spojrzą z okna,
tułacze myśli
po ulicach
przechodząc przez
różne zakręty są
raz po tej,
raz po tamtej stronie miasta,
chodzimy sam na sam
z muzyką Chopina
wyciągnąłem rękę z 26 piętra
ręka na szybie
mój cień wędruje z Chopinem na Marszałkowskiej
w warszawskiej nocy grudniowej...
____________________________________
6 Vagif Samedoglu
7 Prawdziwe imię George Sand: Amandine-Aurore-Lucile Dupin
2010
Przełożyła Ilaha Karimova-Kiecenka
Polşa-Litva sərhədində Çeslav Miloş Bayramı, Mədəniyyətlər Dialoqu və ədəbi görüşlər
... O gün Polşada bütün yollar Krasnoqruda gedirdi. Elə bütün maşınlar da. Qonaqlar da.
Bir neçə saatdan sonra Polşanın şimalında, Litva ilə sərhədin yaxınlığındakı Krasnoqrudda Çeslav Miloşun 100 illik yubleyi ilə əlaqədar təntənəli surətdə açılışı olacaq Beynəlxalq Dialoq Mərkəzi binasının önündə böyük hərflərlə yazılmış “Bədbəxt o kəsdir ki, gedir və geri qayıtmır” Oskar Miloş “ yazısına diqqətlə baxdığımı görən gənc, “bu niyə bura yazılıb, bunun bura nə adiyyatı var” söylədi. “Çox yaxşı və yerində deyilmiş ifadə olduğunu bildirdim”. Gəncin Çeslav Miloşun yaşadıqlarından o qədər də xəbərdar olmadığını anlayaraq bu fikri deyənin kimliyi və onu niyə dediyini izah etməyə çalışdım. Onsuz da tədbirin başlanmasına hələ qalırdı. Qonaqlar yavaş-yavaş yığışmağa başlayırdılar.
1934-cü ildə hüquq diplomunu müdafiə etdikdən sonra ədəbiyyatı öyrənmək üçün Çeslav Miloş Parisə dedir. Parisdə diplomat və şair olan, fransızca yazan əmisi, Oskar Miloşla görüşür. Parisdə qaldığı bir il şairin həyatında çox mühüm rol oynayır. Çeslav Miloş əmisinin onun dünyaya baxışının formalaşmasında mühüm rol oynadığını və ona “bədbəxtlik qapını döyəndə ümidsiz olmamağı” öyrətdiyini tez-tez xatırlayırdı. Uzun müddət Polşadan uzaq düşən, geri qayıtmağına icazə verilməyən Çeslav Miloş Vətəndən ayrı yaşamağın, başqa dil mühitində tanınmanın necə məşəqqətli olduğunu, amma bütün bunlara dözərək uğurlar qazanmağın mümkünlüyünü görəndə də. Nobel mukafatı aldıqdan sonra əsərlərinin oxunmasına qadağa qoyulmuş doğma Polşaya milli qəhrəman kimi dönəndə də. “Gedərək qayıtmağın xoşbəxtliyi”ni yaşayanda da. Gözəl Polşaya, onun meşələrlə, göllərlə, yaşıllıqlarla örtülü şimalında həsrət baxışın sevincini duymaq, hiss etmək, ağacların boynuna sarılan, göllərin səthinə yayılan, yaşıllıqları qoynuna alan və bu gün də bütün qonaqları sehrləyən hüdudsuz sevginin dolaşan mehləri üzümüzə toxunurdu, qoynumuza dolurdu. Uzun ayrılığın vüsal sevincini anlatmaqda qələm də acizdir. Vətəndən ayrı düşmüş mən də, neçə illərdir o qayıdışı, o sevinci yaşayacağımı gözləyirəm.
Polyaklar Çeslav Miloş təkcə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı almış ilk polyak şairi olduğuna görə sevmirdilər. Polyaklar Çeslav Miloşu Qərbdə Polşa autsayder sayılan dönəmlərdə polyak ədəbiyyatını bütün dünyaya, o cümlədən ingilis dilli cəmiyyətə tanıtdaraq sevdirdiyinə görə sevirlər.
Çeslav Miloş Azadlıq üçün mücadilə aparanların əzab-istirab dolu yollarının sondakı sevincinin əbədi olduğunu göstərdi.
Çeslav Miloş təkcə Polşanın yox, bütün poeziya sevənlərin sevimlisi olduğundan bu möhtəşəm tədbirə, bu sevincə qoşulmaq üçün Amerika Birləşmiş Ştatları, Fransa, Belçika, Hollandiya, İsveç, İsrail, Litva, mənim təmsil etdiyim Azərbaycandan, Ukraina, Rusiya, Belarus və s. ölkələrdən şairlər, filosoflar, incəsənət xadimləri qatılmışdırlar.
Tədbir bir neçə hissədən ibarət idi.
Tədbirin rəsmi hissəsində Polşa Respublikasının Prezidenti Cənab Bronislav Komarovski, Litvanın Prezident Adminstrasiyasının rəsmisi, Polşanın Mədəniyyət və Milli İrs, Təhsil nazirləri, Litvanın Mədəniyyət naziri və başqa rəsmi şəxslər və ailə adından Çeslav Miloşuun oğlu Anton Miloş çıxış etdilər.
Cənab Komarovski Avropa Birliyindən, onun sərhədləri məsələsindən, Polşa-Litva sərhədindən, Mədəniyyətlərin Dialoqundan, bu tip tədbirlərin xalqlararası əlaqələrin inkişafındakı rolundan danışdı. (Səhərisi gün Avropa İttifaqına sədrlik Polşaya keçirdi.) Çıxışlardan sonra Cənab Komarovski Beynəlxalq Dialoq Mərkəzinin qırmızı lentini kəsdi və muzeylə tanışlıq başladı. Muzeyə baxış zamanı iştirakçılar onlar üçün hazırlanmış Miloşun divardan topa şəkildə asılmış şeirlərini və şəkillərini cıraraq verilmiş xüsusi qutuya yığıb özləri ilə yadigar olaraq götürürdülər.
Sonra müxtəlif yerlərdən gəlmiş filosoflar çıxış etdilər, şairlər şeirlər oxudular. Tədbir sonda incəsənət ustalarının iştirakı ilə yekunlaşdı.
Fasilələrdə tanışlıqlar, fikir mübadilələri aparılırdı. Bu fasilələrdə mən Polşanın ünlü simalarından biri olan, şair, nasir, esseist, beynəlxalq ədəbi mükafatlar laureatı Adam Zaqayevsk, Litvadan gəlmiş şairlər, o cümlədən Martselius Martinaitis, Rusiyadan olan tərcüməçi Roitman, “Siyena” Mədəniyyət Mərkəzinin Direktoru cənab Kşiştof Çijevski, Krakovdakı Kitab İnstitunun rəhbərliyi ilə ayrı-ayrılıqda söhbətlər etdik. Təbii ki, söhbətlər əsasən, ədəbiyyatdan, tərcümədən, əlaqələrdən olurdu.
Onu da qeyd edim ki, Miloş Litvada doğulduğundan litvalılar onu öz şairləri kimi sevirlər və bu tədbirə də qonaq qismində ən çox qatılanlar elə litvalılar idilər. Çeslav Miloşun yubley tədbiri Litvada da qeyd edilmişdir.
Səfərdə əsas məqsəd bu tədbirdə iştirak etməklə bərabər, eyni zamanda bəzi görüşləri də keçirmək nəzərdə tutulmuşdu.
Belə ki, Polşa Ədəbiyyatının Sənədləşməsi və Tədqiqatı İnstitutunda, Mədəniyyət və Milli İrs Nazirliyində görüşlərim oldu. Varşava Univerisitetində türkoloq, prof. Danuta Xmeilovska və polşanın məhşur şairi, prof. Andjey Zanievsk ilə də görüşdüm.
Bütün görüşlərdə olduğu kimi bu görüşlərdə də Azərbaycan-Polşa ədəbi əlaqələrinin inkişafı, bədii əsərlərin tərcüməsi və nəşri, əbədi mübadilələrin aparılması müzakirə mövzusu idi. Onu xüsusi qeyd etmək istəyirəm ki, Polşanın Azərbaycandakı səfirliyinin dəstəyi ilə ərsiyə gəlmiş Səlim Babullaoğlu ilə mənim tərcümə etdiyimiz “Çağdaş polyak poeziya antologiyası” kitabını görən hər kəsin gözlərində təəccüb və sevinc açıq-aydın hiss olunurdu. Çünki Polşada ədəbiyyata və mədəniyyətə xüsusi önəm verilib. Polşa ədəbiyyatının tərcüməsi və yayılması sistemli şəkildə proqram formasında həyata keçirilir. Bununçün xüsusi institut məşğul olur. Bu çox təqdirəlayiqdir və öyrəniləsidir. Bu təbliğatın ən yaxşı formasıdır. Sevindirici haldır ki, bizdə də bu tip layihələrin hazırlanması yönündə işlərə başlanılır.
Polşalıların gəldikləri bir qənaət var ki, çətin, çox əzablı tarixdə xalqın milli özünüdərki siyasətdə deyil, ədəbiyyatda özünü tapdı. Bəlkə də buna görə Polşada şairlərə xüsusi bir xoş münasibət var. Mən qonaqpərvərlik, mehribanlıq gördüyüm Polşanı və polyakları ona görə daha çox sevdim.
Sonra Varşavadakı Adam Miskeviç adına Ədəbiyyat Muzeyinin Direktoru Ph.D Yaroslav Kleynoski ilə görüşdüm. Cənab Kleynoski “Çağdaş polyak poeziya antologiyası” və mənim “Qarabağ rüzgarları” kitabımı, eyni zamanda dahi polyak bəstəkarı Şopenin 200 illiyinə həsr etdiyim “Şopenin ürəyi” poemamın polyak və azərbaycan variantlarını muzeydə eksponar kimi saxlanılacağını bildirdi. Antoloğiyanın həm də Çeslav Miloşla bağlı sərgidə nümayiş etdiriləcəyini söylədi.
Polşa PEN klubunun prezidenti Adam Pomorsk ilə görüşdə ümimiyyətlə PEN klubların, o cümlədən Şərqi Avropa ölkələrində və keçmiş Sovet ölkələrindəki PEN klubların fəaliyyəti, ədəbiyyat, nəsr, oxucu məsələləri, ölkələrimizin tarixi, oxşar cəhətlər, əlaqələr, Qafqaz, əksər görüşlərdə olduğu kimi Qarabağ və başqa mövzularda xeyli söhbətlərimiz oldu. Həm Varşavada, həm də Krasnoqrudda görüşdüyümüzdən söhbət üçün xeyli vaxtımız var idi.
Polşada çox yerlərdə olmaq istərdim. Keçən il bəzi səbəblərdən 200 illik yubiley tədbirində iştirak edə bilmədiyim Dahi Şopenin Varşavadakı ev muzeyində olmaq və onun ürəyi saxlanılan Müqəddəs Xaç kilsəsini görmək istəklərimdən biri idi. Çox sevinirəm ki, bunlar mənə nəsib oldu. Bir də Köhnə Şəhərdə. ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri, Cənab Meytu Brayze xaralıqlığa çevrilmiş mənim doğma Ağdamımı II Dünya müharıbəsindən sonrakı Varşavaya bənzətmişdi. Mən Ağdamın gələcəyinə baxmaq, eksponatlardan bu günkü-gedə bilmədiyim şəhərimi görmək istəyirdim. Gördüm. Keçmişin acısıyla bu günün sevincinin arasındakı çaşqınlıq içindəydim. Onu bilirəm ki, sol gözümün baxışlarının daşıdığı yük Vislanın suyuna qarışıb axırdı.
Azərbaycan Respublikasının Polşadakı səfiri, cənab Həsən Həsənovla da görüşümüz oldu. Keçirilən görüşlər, Polşa-Azərbaycan ədəbi əlaqələri, onların inkişafı və gələcək əməkdaşlığı barədə fikir mübadiləsi apardıq.
Ümumilikdə, həm tədbir, həm də görüşlər mədəniyyətlərin və ədəbi əlaqələrin bundan sonrakı inkişafında, mədəniyyətlərin dialoqunda xüsusi rol oynayacağı görünməkdəydi. Bütün görüşlərdə bu kimi tədbirlərin hər bir ölkədə düzənlənməsi və bundan ancaq ədəbiyyatın və mədəniyyətin qazanacağı xüsusi vurğulanırdı.
Görüşdüyüm şairlərin, tərcüməçilərin, mədəniyyət xadimlərinin görüşdən məmunluqlarını və Azərbaycandakı mədəni tədbirlərdə iştirak etmək arzusunda olduqlarını bildirdilər.
İnanıram ki, əlaqələr artdıqca, genişləndikcə polyak ədəbiyatını azərbaycan oxucusu daha yaxından tanıyacaq. O cümlədən Azərbaycan ədəbiyyatını polyak oxucusu. Bu sahədə işlərin səmərəli aparılması üçün danışıqlar və müzakirələr davam etdirilməlidir.
Çeslov Miloşun şeirlərinin işıgı Krasnoqruddan ayrılan insanların gecə yoluna işıq salırdı.
Polşa. Varşava-Krasnoqrud.
01.07.2011
Bir neçə saatdan sonra Polşanın şimalında, Litva ilə sərhədin yaxınlığındakı Krasnoqrudda Çeslav Miloşun 100 illik yubleyi ilə əlaqədar təntənəli surətdə açılışı olacaq Beynəlxalq Dialoq Mərkəzi binasının önündə böyük hərflərlə yazılmış “Bədbəxt o kəsdir ki, gedir və geri qayıtmır” Oskar Miloş “ yazısına diqqətlə baxdığımı görən gənc, “bu niyə bura yazılıb, bunun bura nə adiyyatı var” söylədi. “Çox yaxşı və yerində deyilmiş ifadə olduğunu bildirdim”. Gəncin Çeslav Miloşun yaşadıqlarından o qədər də xəbərdar olmadığını anlayaraq bu fikri deyənin kimliyi və onu niyə dediyini izah etməyə çalışdım. Onsuz da tədbirin başlanmasına hələ qalırdı. Qonaqlar yavaş-yavaş yığışmağa başlayırdılar.
1934-cü ildə hüquq diplomunu müdafiə etdikdən sonra ədəbiyyatı öyrənmək üçün Çeslav Miloş Parisə dedir. Parisdə diplomat və şair olan, fransızca yazan əmisi, Oskar Miloşla görüşür. Parisdə qaldığı bir il şairin həyatında çox mühüm rol oynayır. Çeslav Miloş əmisinin onun dünyaya baxışının formalaşmasında mühüm rol oynadığını və ona “bədbəxtlik qapını döyəndə ümidsiz olmamağı” öyrətdiyini tez-tez xatırlayırdı. Uzun müddət Polşadan uzaq düşən, geri qayıtmağına icazə verilməyən Çeslav Miloş Vətəndən ayrı yaşamağın, başqa dil mühitində tanınmanın necə məşəqqətli olduğunu, amma bütün bunlara dözərək uğurlar qazanmağın mümkünlüyünü görəndə də. Nobel mukafatı aldıqdan sonra əsərlərinin oxunmasına qadağa qoyulmuş doğma Polşaya milli qəhrəman kimi dönəndə də. “Gedərək qayıtmağın xoşbəxtliyi”ni yaşayanda da. Gözəl Polşaya, onun meşələrlə, göllərlə, yaşıllıqlarla örtülü şimalında həsrət baxışın sevincini duymaq, hiss etmək, ağacların boynuna sarılan, göllərin səthinə yayılan, yaşıllıqları qoynuna alan və bu gün də bütün qonaqları sehrləyən hüdudsuz sevginin dolaşan mehləri üzümüzə toxunurdu, qoynumuza dolurdu. Uzun ayrılığın vüsal sevincini anlatmaqda qələm də acizdir. Vətəndən ayrı düşmüş mən də, neçə illərdir o qayıdışı, o sevinci yaşayacağımı gözləyirəm.
Polyaklar Çeslav Miloş təkcə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı almış ilk polyak şairi olduğuna görə sevmirdilər. Polyaklar Çeslav Miloşu Qərbdə Polşa autsayder sayılan dönəmlərdə polyak ədəbiyyatını bütün dünyaya, o cümlədən ingilis dilli cəmiyyətə tanıtdaraq sevdirdiyinə görə sevirlər.
Çeslav Miloş Azadlıq üçün mücadilə aparanların əzab-istirab dolu yollarının sondakı sevincinin əbədi olduğunu göstərdi.
Çeslav Miloş təkcə Polşanın yox, bütün poeziya sevənlərin sevimlisi olduğundan bu möhtəşəm tədbirə, bu sevincə qoşulmaq üçün Amerika Birləşmiş Ştatları, Fransa, Belçika, Hollandiya, İsveç, İsrail, Litva, mənim təmsil etdiyim Azərbaycandan, Ukraina, Rusiya, Belarus və s. ölkələrdən şairlər, filosoflar, incəsənət xadimləri qatılmışdırlar.
Tədbir bir neçə hissədən ibarət idi.
Tədbirin rəsmi hissəsində Polşa Respublikasının Prezidenti Cənab Bronislav Komarovski, Litvanın Prezident Adminstrasiyasının rəsmisi, Polşanın Mədəniyyət və Milli İrs, Təhsil nazirləri, Litvanın Mədəniyyət naziri və başqa rəsmi şəxslər və ailə adından Çeslav Miloşuun oğlu Anton Miloş çıxış etdilər.
Cənab Komarovski Avropa Birliyindən, onun sərhədləri məsələsindən, Polşa-Litva sərhədindən, Mədəniyyətlərin Dialoqundan, bu tip tədbirlərin xalqlararası əlaqələrin inkişafındakı rolundan danışdı. (Səhərisi gün Avropa İttifaqına sədrlik Polşaya keçirdi.) Çıxışlardan sonra Cənab Komarovski Beynəlxalq Dialoq Mərkəzinin qırmızı lentini kəsdi və muzeylə tanışlıq başladı. Muzeyə baxış zamanı iştirakçılar onlar üçün hazırlanmış Miloşun divardan topa şəkildə asılmış şeirlərini və şəkillərini cıraraq verilmiş xüsusi qutuya yığıb özləri ilə yadigar olaraq götürürdülər.
Sonra müxtəlif yerlərdən gəlmiş filosoflar çıxış etdilər, şairlər şeirlər oxudular. Tədbir sonda incəsənət ustalarının iştirakı ilə yekunlaşdı.
Fasilələrdə tanışlıqlar, fikir mübadilələri aparılırdı. Bu fasilələrdə mən Polşanın ünlü simalarından biri olan, şair, nasir, esseist, beynəlxalq ədəbi mükafatlar laureatı Adam Zaqayevsk, Litvadan gəlmiş şairlər, o cümlədən Martselius Martinaitis, Rusiyadan olan tərcüməçi Roitman, “Siyena” Mədəniyyət Mərkəzinin Direktoru cənab Kşiştof Çijevski, Krakovdakı Kitab İnstitunun rəhbərliyi ilə ayrı-ayrılıqda söhbətlər etdik. Təbii ki, söhbətlər əsasən, ədəbiyyatdan, tərcümədən, əlaqələrdən olurdu.
Onu da qeyd edim ki, Miloş Litvada doğulduğundan litvalılar onu öz şairləri kimi sevirlər və bu tədbirə də qonaq qismində ən çox qatılanlar elə litvalılar idilər. Çeslav Miloşun yubley tədbiri Litvada da qeyd edilmişdir.
Səfərdə əsas məqsəd bu tədbirdə iştirak etməklə bərabər, eyni zamanda bəzi görüşləri də keçirmək nəzərdə tutulmuşdu.
Belə ki, Polşa Ədəbiyyatının Sənədləşməsi və Tədqiqatı İnstitutunda, Mədəniyyət və Milli İrs Nazirliyində görüşlərim oldu. Varşava Univerisitetində türkoloq, prof. Danuta Xmeilovska və polşanın məhşur şairi, prof. Andjey Zanievsk ilə də görüşdüm.
Bütün görüşlərdə olduğu kimi bu görüşlərdə də Azərbaycan-Polşa ədəbi əlaqələrinin inkişafı, bədii əsərlərin tərcüməsi və nəşri, əbədi mübadilələrin aparılması müzakirə mövzusu idi. Onu xüsusi qeyd etmək istəyirəm ki, Polşanın Azərbaycandakı səfirliyinin dəstəyi ilə ərsiyə gəlmiş Səlim Babullaoğlu ilə mənim tərcümə etdiyimiz “Çağdaş polyak poeziya antologiyası” kitabını görən hər kəsin gözlərində təəccüb və sevinc açıq-aydın hiss olunurdu. Çünki Polşada ədəbiyyata və mədəniyyətə xüsusi önəm verilib. Polşa ədəbiyyatının tərcüməsi və yayılması sistemli şəkildə proqram formasında həyata keçirilir. Bununçün xüsusi institut məşğul olur. Bu çox təqdirəlayiqdir və öyrəniləsidir. Bu təbliğatın ən yaxşı formasıdır. Sevindirici haldır ki, bizdə də bu tip layihələrin hazırlanması yönündə işlərə başlanılır.
Polşalıların gəldikləri bir qənaət var ki, çətin, çox əzablı tarixdə xalqın milli özünüdərki siyasətdə deyil, ədəbiyyatda özünü tapdı. Bəlkə də buna görə Polşada şairlərə xüsusi bir xoş münasibət var. Mən qonaqpərvərlik, mehribanlıq gördüyüm Polşanı və polyakları ona görə daha çox sevdim.
Sonra Varşavadakı Adam Miskeviç adına Ədəbiyyat Muzeyinin Direktoru Ph.D Yaroslav Kleynoski ilə görüşdüm. Cənab Kleynoski “Çağdaş polyak poeziya antologiyası” və mənim “Qarabağ rüzgarları” kitabımı, eyni zamanda dahi polyak bəstəkarı Şopenin 200 illiyinə həsr etdiyim “Şopenin ürəyi” poemamın polyak və azərbaycan variantlarını muzeydə eksponar kimi saxlanılacağını bildirdi. Antoloğiyanın həm də Çeslav Miloşla bağlı sərgidə nümayiş etdiriləcəyini söylədi.
Polşa PEN klubunun prezidenti Adam Pomorsk ilə görüşdə ümimiyyətlə PEN klubların, o cümlədən Şərqi Avropa ölkələrində və keçmiş Sovet ölkələrindəki PEN klubların fəaliyyəti, ədəbiyyat, nəsr, oxucu məsələləri, ölkələrimizin tarixi, oxşar cəhətlər, əlaqələr, Qafqaz, əksər görüşlərdə olduğu kimi Qarabağ və başqa mövzularda xeyli söhbətlərimiz oldu. Həm Varşavada, həm də Krasnoqrudda görüşdüyümüzdən söhbət üçün xeyli vaxtımız var idi.
Polşada çox yerlərdə olmaq istərdim. Keçən il bəzi səbəblərdən 200 illik yubiley tədbirində iştirak edə bilmədiyim Dahi Şopenin Varşavadakı ev muzeyində olmaq və onun ürəyi saxlanılan Müqəddəs Xaç kilsəsini görmək istəklərimdən biri idi. Çox sevinirəm ki, bunlar mənə nəsib oldu. Bir də Köhnə Şəhərdə. ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri, Cənab Meytu Brayze xaralıqlığa çevrilmiş mənim doğma Ağdamımı II Dünya müharıbəsindən sonrakı Varşavaya bənzətmişdi. Mən Ağdamın gələcəyinə baxmaq, eksponatlardan bu günkü-gedə bilmədiyim şəhərimi görmək istəyirdim. Gördüm. Keçmişin acısıyla bu günün sevincinin arasındakı çaşqınlıq içindəydim. Onu bilirəm ki, sol gözümün baxışlarının daşıdığı yük Vislanın suyuna qarışıb axırdı.
Azərbaycan Respublikasının Polşadakı səfiri, cənab Həsən Həsənovla da görüşümüz oldu. Keçirilən görüşlər, Polşa-Azərbaycan ədəbi əlaqələri, onların inkişafı və gələcək əməkdaşlığı barədə fikir mübadiləsi apardıq.
Ümumilikdə, həm tədbir, həm də görüşlər mədəniyyətlərin və ədəbi əlaqələrin bundan sonrakı inkişafında, mədəniyyətlərin dialoqunda xüsusi rol oynayacağı görünməkdəydi. Bütün görüşlərdə bu kimi tədbirlərin hər bir ölkədə düzənlənməsi və bundan ancaq ədəbiyyatın və mədəniyyətin qazanacağı xüsusi vurğulanırdı.
Görüşdüyüm şairlərin, tərcüməçilərin, mədəniyyət xadimlərinin görüşdən məmunluqlarını və Azərbaycandakı mədəni tədbirlərdə iştirak etmək arzusunda olduqlarını bildirdilər.
İnanıram ki, əlaqələr artdıqca, genişləndikcə polyak ədəbiyatını azərbaycan oxucusu daha yaxından tanıyacaq. O cümlədən Azərbaycan ədəbiyyatını polyak oxucusu. Bu sahədə işlərin səmərəli aparılması üçün danışıqlar və müzakirələr davam etdirilməlidir.
Çeslov Miloşun şeirlərinin işıgı Krasnoqruddan ayrılan insanların gecə yoluna işıq salırdı.
Polşa. Varşava-Krasnoqrud.
01.07.2011
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)