Şeirlərim rusca

Заброшенная дача

ни стука, ни звука

на даче бесхозной

инжир пожелтевший

прижался к забору

тяжелым замком

запечатаны двери

не слышно дворняги

что с лаем бросалась

молчит самовар

и не скрипнет

кроватная сетка

ведро проржавело

подгнила ступенька

мангал во дворе

остывает, забытый

а комната вспомнит

как плакал младенец

и шепот влюбленных

перед рассветом

и зябнут в углах ее

тени хозяев

давно перебравшихся

в город огромный

и память о прошлом стирая, трепещет

записка под ветром осенним

на створке

высоких ворот:

«Продается… Мобильный:…»

Ночью

Сверкнула молнии кардиограмма –

инфаркт случился с небом этой ночью

от боли корчась

оросит оно

мое стекло

холодными слезами

На остановке осенним вечером

 остановка

осенний вечер

листья высохшие кружáтся

в танце с ветром,

платан облетевший

прорастает тоскою в сердце

время встало

на остановке

и во тьме твоих глаз подведенных

силуэт любви облетевшей

распахнувши двери в разлуку

ждет тебя

подошедший троллейбус

У витрины

выставленные на продажу

в желтой витрине платья

стыдятся до дрожи нервной

тел своих обнаженных –

розовых манекенов

«Купи меня!.. Ну, купи же!..»

Так умоляют платья

с тоской устремляя взгляды

на магазинные двери

прохожий свой взгляд задержит

на них – а они и рады

но опять обманувшись

платья свисают уныло

с вешалок этой ночью

и грезится платьям бессонным:

обняв горячее тело

всю майскую ночь до рассвета

бродят они влюбленно

по улицам гулким, пустынным

Ночная  повесть

в своей квартире –

точно на вокзале

я этой ночью

и зажат в руке билет

на поезд что давно ушел с перрона

закрыты окна

словно касс окошки

а кухня –

словно привокзальный бар

где разом кончились и соки

и спиртное

(в кармане мелочь –

да и та взята взаймы)

в углу прихожей

дремлет чемодан

а створчатые двери

тычут в спину

выталкивая в равнодушный мир

и бледный призрак

комнаты пустой

смущает сердце –

память растревожив,

солдатских писем

выводок незримый

кружится в доме

…сегодня ночью

словно на вокзале

я дома и зажат билет на поезд

ушедший

в напряженном кулаке

Вечер  на  двоих

стол на двоих накрытый

за столом – никого

в колыбельке гулит младенец

кулачки кусает, смеется

горький взгляд

на дверь устремленный

и снова женщина плачет тихонько

стиснув в пальцах бокал хрустальный –

тот бокал всех разлук тяжелее

тот бокал, полный слез до края

* * *

ливень пронзает темень

город уснул огромный

раскинувшись в лунной истоме

крепко за руку взявши

ведет меня память куда-то

я слышу  – шепоты ночи

я вижу  – любви фантомы

ветер разлуки взметает

листья снов полуночных

а на меня надвигается

грозная тень одиночества

той непроглядной ночью

на улице бесконечной

и комната, где больше нет тебя

(к чему я так и не сумел привыкнуть)

уходит  плавно темноты на дно

* * *

Один как перст

гуляю по Москве

без разницы мне –

Вена иль Москва

ни улицы не знаю

ни девицы вот этой

с сигаретой на отлете

о, одиночество – мой вечный страх

чужой народ

и все вокруг чужое

и я им чужд

и мне они

А может, виновата тут разлука

с тобой?..

Зарисовка  с натуры

…а в парке у стен тюремных

с криками носятся дети –

что они понимают?

что знают они о свободе

о волчьей тоске заключенных?..

А если бы вдруг узнали

враз бы умолкли крики:

- Поймал!..

 – Догоняй!..

Убежали…

Нищенка

одиночество

жизни обрывки

а в душе твоей такой холод

что даже камень-голыш

на котором

ты сидишь весь день неподвижно

зябнет от твоего касанья

и дрожит на ветру ноябрьском,

словно руки твои ледяные

твои рабские благословенья

вслед прохожим –

сродни проклятьям

Как  согбенно вот это тело!..

закрой,

сожми

униженно протянутую руку

отвыкшую от ласк и поцелуев

встань,

распрямись,

схвати меня под мышки как младенца

нашлепай,

наподдай

мне меж лопаток и пониже

пусть ладонь эта, разбушевавшись

хоть на миг позабыть заставит

вечный страх

на лице твоем жалком

Сердце

 две руки, две ноги, два глаза,

пальцев целый набор…

на что мне,

Боже, столько вещей ненужных

вместо этого дал бы лучше

мне два сердца –

одно засбоит

я другое в грудь свою вдвину

будет так хоть чуть-чуть надежней

ах, зачем мне вот эти ноги –

разве что оторвет одну мне

мина подлая в Карабахе

и на что мне вот эти пальцы –

разве что отморозить их напрочь

разгребая заснеженный пепел

той деревни, себя пытаясь

отыскать среди множества прочих

мне б хватило одной ладони

(и можно даже вовсе без пальцев)

чтоб зажать штормящее сердце…

…ты не слушай, прости меня, Боже

  

Снегопад  в  родном селе

снова снег в селе далеком

мир засыпанный до окон

на расстеленном снегу

ни следа –

лишь лапки птичьи

на расстеленном снегу

день бредет, тяжел от снега

тяжело дыша…

Деревья

расчертили белый мир

остриями голых веток

где-то в уголке картинки

тлеют поздние поленья

в очаге полуостывшем

скачет дрозд на снежных ветках

прикорнув, уснуло детство

в дальней комнатке забытой

покосившегося дома,

шепчутся в потемках духи…

а за горным перевалом

всё в порядке, все на месте

у понурых монументов

зябнут бронзовые руки

и блестят в закате щеки

(на ветру морозном слезы

застывают моментально)

на заснеженных склонах чернеют

язвы наших домов сожженных

все идет, как суждено,

как оно идти должно

белый снег не развеет мрака

над судьбой моего селенья,

черный день одолеть не поможет

лишь доносится голос милый

из далеких воспоминаний…

Перевод  АЛИНЫ  ТАЛЫБОВОЙ

Həsrətini çəkdiyimiz qapılar

                            

O gün yaman yorulmuşdum. Zarafat deyil, yayın istisində nə qədər yol gəlmişdim. Hospitaldan hərbi hissəyə qayıtmayan əsgərimi axtarırdım. Öz kəndlərinə getdiyini təxmin edirdim. Elə onların kəndlərinə gedən avtobus dayanacaqdan əsgərimi soraqlayarkən, təsadüfən onun qardaşına rast gəldim. Adı Cəmil idi. Yanındakıların nəzərlərini cəlb etməmək üçün dayanacaqdan kənara çəkilməli olduq.

Eşitdiyi xəbərin Cəmil üçün gözlənilməz olduğunu baxışlarından hiss etdim.

Cəmil rayon mərkəzində yaşayan xalası oğlugilə getməyimizi məsləhət gördü. Biz evə gələndə xalaoğlu yatırdı. Cəmil xalası oğlu Samiri yuxudan birtəhər ayıldıb başa salmağa çalışdı ki, o gələnə kimi, yəni sabahadək mən burda qalacağam.

Cəmil mənə “Siz burda qalın. Mən Bakıya-bacımgilə gedim. Qardaşım evə gəlməyib, olsa, orda olar”-deyib,  evdən çıxdı.

Samir, deyəsən, dünən möhkəm vurmuşdu. Halı özündə deyildi. Mənə “sən də bir az istirahət elə, yol gəlmisən” – deyib, təzədən yatdı. Bu istidə mehin belə əsmədiyi yerdə, günün günorta çağı dincəlməkmi olardı? O yuxudan oyanana kimi gah həyətdə gəzir, gah da evdə otururdum.

Bakıya gedib-gələndə avtobusun buralarda hətta qışda nahara dayanmasını istəmədiyim yerin dəhşətli avqust ayı idi. Bu yerləri yaxşı tanımamağım narahatçılığımı bir qədər də artırırdı.

Tanımadığın ev, tanımadığın adamlar. Evin kişisi də hələ yatır. Bir tərəfdəndə boğucu istisi. Ev sahibinin ayılmasını gözləməkdən başqa çarəm qalmadı.

Nəhayət ev yiyəsi yerindən qalxdı. Təzədən görüşdük. Kim olduğumu anlatmaq məcburiyyətində qaldım. Yadına nəyisə salırmış kimi-“hə, hə”-deyib, guya xatırladığını izah eləmək istədi.

Samir: “yemək gətirin, görmürsünüz qonağımız gəlib”- deyərək evdəkiləri səslədı. Özü də gedib bir litrlik qabda spirtlə suyu qarışdırıb həyətdəki stolun üstünə qoydu.

Içkili adamdan, içki düşkünündən xoşum gəlmir.

“Nədən zəhləm gedir, o da başıma gəlir”-deyib, özüm-özümü danlayırdım. Isti də ki bir tərəfdən.

“Sağlığınıza axşam möhkəm vurmuşuq”-deyib, Samir qədəhləri doldurur.

Pis yoldaşlıq eləsəm də, özümü zorlamaq məcburiyyətindəyəm.

Gördüklərim, həyatın özünəməxsus, lakin yanlış qanunları istinin cırhacırında məni rahat buraxmırdı.

Özünün dediyi kimi, “bütün günü bu vəziyyətdə olan” bu adamın ailəsi, uşaqları onun başına fırlanırdılar.  “Orda oturma, burda otur. Sən bir az istirahət elə”, nə bilim, nə, nə...

Mən ata, ailə sevgisini başa düşürəm. Ancaq hər şeyin qarşılıqlı olmasını da anlayıram. Bütün diqqətini ailəsinə həsr edənə, başlarına fırfıra kimi fırlanana bu gördüklərimin  onda biri qədər diqqət olmadığını da görmüşəm. Çox şeyin yerində olmadığını görüb, təəssüflənirsən. Həyatın qəribəlikləri ilə barışmaq məcburiyyətində qalmalı olursan. Həyat həqiqətən təzadlarla doludur.

Samir ümumi vəziyyətdən gileylənib, içkiylə başını bir təhər qatdığından uzun-uzadı danışaraq vəziyyətinə bəraət qazandırmaq istəyirdi. İçkinin istisi havanın istisindən betər idi. Düzü, nəfəsim lap kəsilirdi. Bir təhər dözüb bu içki məclisini yola verə bildim. Elə yenicə sakitləşmişdik ki, darvaza döyüldü. Samir gedib qapını açdı. Gələn dostu Tahir idi. Onu mənə belə təqdim etdi.

Bir az dünənki yemək-içməkdən danışdılar.

Tahir: “  Komandir, bu tanışlığı gedib restoranda yumalıyıq”- deyib, ayağa qalxdı. Etiraz heç cür qəbul olunmurdu. Tahirin maşınına oturduq. Mənə hörmət əlaməti olaraq qabaqda oturmağı təklif etdilər, Samir isə oturacağı çıxarılmış arxa tərəfdə çöməlib oturmalı oldu.

Həyət evlərinin arasıyla bir xeyli gedəndən sonra maşın Bakı yoluna çıxdı. Bir az da gedib avtovağzal restoranının yanında dayandı.

Insafən, bizi  yaxşı qarşıladılar. Yeməyin orasından-burasından ditdələdim, amma içki içmədim. Israr etmələrinə baxmayaraq etiraz etdim. “Çox istidi”, deyib, canımı bir təhər qurtardım.

Restoranda bizdən başqa heç kim qalmamışdı. Bəlkə də bu günün başa çatmasını, səhərin tez açılmasını heç kəs mənim kimi arzulamırdı. Bircə canım bunlardan qurtaraydı, deyə, düşünürdüm. Bircə sabah Cəmil gələydi, mən də çıxıb gedəydim.

Saat on ikiyə qalırdı. Amma hava hələ soyumamışdı. Axır ki, qalxmalı olduq. Maşına oturanda Tahir, “bizə gedirik”,- dedi. Mən qonaq olduğumdan bilmədim nə deyim. Restorandan çıxdığımıza o qədər sevinmişdim ki, hara gedəcəyimiz mənim üçün o qədər də əhəmiyyətili deyildi. Maşın rayon mərkəzindəki dəmiryol vağzalını keçib, arxa məhəlləyə sarı döndü. Vağzalda tək-tük adamlar gəzişirdi. Deyəsən qatar xeyli vaxt idi yola düşmüşdü. Növbəti qatarın gəlməyinə isə hələ var idi. Bir iki küçə də adlayıb, bir dalana döndük. Maşının işığı düşdüyü yerdən başqa heç nə görünmürdü. Hamı həyət işığını da söndürmüşdü. Məhəllə gecə yuxusundaydı. Bu qaranlığın içində özünəməxsus bir sakitlik var idı. Küçədə heç kim yox idi. Sanki hamı istiliyi udan sükutun pozulacağından qorxub ortalıqdan çəkilmişdi.

Birdən maşının işığında qonşu həyətin qapısının ağzında bir qaraltı göründü. Bir nəfər qapıya söykənib yatmışdı. Tahir “ köhnə qonşum, Qəribdi”,-dedi. Ata evləridi. Atası, anası öləndən sonra buranı satıb arvadıgilin kəndində bir ev alıb. Ora köçüb. Ailəsi, uşaqları var. Amma son vaxtlar orda qala, rahatlıq tapa  bilmir. Hərdən gəlib burda oturub özü-özüylə nəsə danışır, sonra da qapıya söykənib yatır”.

Köhnə, iri taxta darvazalı iki mərtəbəli ev idi, ata evi.

Tahir maşından düşüb köhnə qonşusunu silkələyib oyatdı.

- Burda niyə yatmısan, ə, dur gedək bizə, deyib, ərklə Qəribin çiynindən vurdu.

Qəribsə yerindən tərpənmək istəmirdi.

-Sən Allah, dəymə. Bura elə rahatdı, deyərək, darvazaya sığındı.

Tahir “dur, dur gedək, anam da səni görüb sevinəcək”, deyərək,  qolundan tutub onu qaldırdı.

Tahirgilin həyətinə keçdik. Təkcə həyətin işığı yanırdı. O da həyəti güclə işıqlandırırdı. Evdəkilərin hamısı yatmışdı. Həyətə girən kimi Tahir anasını harayladı:

Ay ana, dur, qonağımız var.

Əlli-əlli beş yaşlarında bir qadın otaqdan çıxıb üzünü mənə tutaraq-xoş gəldiniz,-dedi. Ananın tanımadığı təkcə mən idim. Gecənin bu vaxtında onu narahat etdiyimizdən çox utandım. Ana Samirlə hal-əhval tutdu. Taxta sütunun arxasında dayandığından Qəribı görmədi. Elə geri dönüb otağa keçmək istəyirdi ki, Tahir: “ana, Qəribı görmədin? Darvazalarının qabağıda yatmışdı, oyadıb gətirdim”-deyər-deməz, Qərib: “xala”-qışqıraraq, öz doğma anasının qucağına atılırmış kimi onu bərk-bərk bağrına basıb ağladı. Dünya görmüş ana Qəribin üzündən öpüb sakit, bir az da kövrək səslə:

-Ağlama bala, ata-ananın ruhudur səni sakit buraxmayan. Gül kimi mülkü, ata yurdunu qoyub getdin-deyib, bu gecə uşaqlığını yaşayan qonşusunun başını tumarladı. Qərib çoxdan yadırğadığı qucağın, ana nəvazişinin təsirindən uşaqlaşmışdı. Onun neçə illərin həsrətinə qovuşduğu, rahatlıq tapdığı aydınca hiss olunurdu.

     Gecədən xeyli keçməsinə baxmayaraq ana əl-ayağa düşdü, yemək hazırladı, süfrə açdı. Süfrəyə yemək gətirildiyindən ac olmasaq da, bayaqdan ehtiyac olmadığını desək də, əlimizi süfrəyə uzatdıq. Qərib “yox, mənim yeməyim var”- deyib, qoltuq cibindən balaca bir bükülü çıxartdı. Bükülünün içindəki çörəyin arasında pendir vardı. Hamı çörəklə pendirə baxırdı. Bəlkə də hamının süfrədəki toyuq çığırtmasını qoyub ondan dadmaq keçirdi könlündən. Uşaqlaşmışdımı hamı. Əllər süfrədən çəkilmişdi.

Tahirin səsi hamını ayıltdı: “Ə, onu qoy cibinə, sabah yeyərsən. Özünə yemək çək”.

Qərib yeməkdən götürüb iştahla yeməyə başladı. Bir loxma götürüb, bayaq yediyimizi bəhanə gətirib əlimi süfrədən çəkdim. Boğazım qurumuşdu. Altdan-altdan Qəribin üzündəki sevinci, onun deyib gülərək necə yemək yediyini seyr edirdim. Baxışlar, zarafatlar, xoşbəxtlik sanki bir gecənin, bir neçə saatın içində cavanlaşdırmışdı onu.

Bizə eyvanda yer düzəltdilər. Gözümə yuxu getmirdi. Amma Qərib yerinə girən kimi yatdı. Deyəsən xeyli rahatlanmışdı. Xəyalından nə keçirdi. Indi nələri düşünürdü. Xatirələrində neçə yaşındaydı, görəsən. Məndən olsaydı onu özü oyanana kimi oyatmazdılar. Röyalarında təskinlik tapan bu adamı elə royalarıyla baş-başa buraxardıq. Insan hər zaman rahatlıq tapa bilmir. Bəlkə neçə illərin sıxıntısından qurtulurdu bu gecə. Bəlkə neçə illərdən sonra anası ilk dəfəydi saçını yenidən sığallayırdı? Ona görə ayılmaq istəmirdi. Bəlkə o son illərin ən xoş gecəsini yaşayırdı. Nə vaxt imiş atası ona bu gecəki kimi xoş sözlər demirmiş. Qəribə bir sevinc, təbəssüm vardı sevinci yadırğamış o üzdə. Yuxulu gözləri gülürdü. Hətta dodağı da qaçmışdı. Bu gecə o xoşbəxt idi. Xoşbəxt idi royaların qoynunda. Atasının, anasının yanında. Insan var neçə ildi nə atası, nə anası yuxusuna girmir. Özü ömrü boyu yuxulu olsa da. Onu bu şirin röyadan oyatmaq, bu sevincli gecədən ayırmaq ən böyük qəddarlıq olardı. Çünki bu yuxulardan ayrılmağın nə qədər acı, sərt olduğunu mən bilirəm. Axı mən də həmişə belə yuxuların arzusunda olmuşam. Həsrətində olmuşam. Amma bu cür yuxuları hər zaman görmək olmur. Hər gecə yuxular görsən də. Bu cənnət yuxusudu. Doğma yerdə doğma adamlarınla olmaq qədər şirin heç nə yoxdu. Hətta royada olsa belə. Qovuşmaq qədər şirin nə var dünyada?!

O gecə yata bilmədim. Dəmir darvazamız  gözümün qarşısından çəkilmirdi. O darvazaya sarılmaq, rəngi getmiş üzünə üzümü sürtmək, ona söykənmək istəyirdim. Harda, kimin  həyətində olmasından asılı olmayaraq onu bircə kərə açmaq, o doğma cırıltısını bir daha eşitmək istəyindəydim. Qulaq yaddaşımdakı köhnə cırıltısını. Hamımızı içəri çağıran doğma cırıltılı o səsi bircə kərə eşidə bilsəydim. Anası çağıran quzu kimi qaçardım o səsə sarı. Kim bilir indi hardadı o darvaza. İndi səsi kallaşmış olar. Mənim ayaq səsimdən cavanlaşar, o illəri yadına salar. Təzələşər. Məni də cavanlaşdırar. Bir cırıltı səsi də insanı cavanlaşdırarmış, özünə qaytararmış.

Söykənə biləcəyim, məni keçmişimə aparan, keçmişimə qaytaran Qapı. Doğma qapı səsi.

Mən tezdən durub getməli oldum. Cəmillə görüşməliydim.

Fikrim bu evdə ilişib qalmışdı. O gecəki səhnənin kadrlarında.

Mən gedəndə bu yad adamlar içində sanki çoxdan tanıdığım, mənə hamıdan doğma gələn Qərib, üzü ata yurduna sarı hələ yatırdı. Gülümsəyirdi yuxuda. Köhnə darvazanın qapısı isə ağır-ağır, boğuq bir səslə açılıb, bağlanırdı.

Qərib bu gecə o qapını balaca əlləriylə yenidən güclə itələyib açır...

      Mənsə getməliydim. O itmiş, pas atmış qapıları açmağa...

Yoxluğun içində həmişə var olan, SƏN

                                                                                                                                         

Yaraları sağaldan zaman SƏNin yoxluğunu mənə unutdura bilmədi. SƏNsizliyi sağalda bilmədi.

Bir günlük xatirəni bir gecəyə danışıb qurtara bilmirdik. İndi bir gecəyə 40 illik xatirəni özüm-özümə danışıram. Öz-özünə danışmaq qədər sürətli heç nə yoxmuş, bu sürət zamanında.

                                                       *  *  *

Bir ildi əlim evimin zənginə qalxmır.

Üzümə heç kimin açmadığı qapının çalınan zənginə özüm gedirəm.

Gələn qonaqlar da daha əvvəlki kimi səslü-küylü olmurlar.

Özünəməxsus sükut, səssizlik aparıb dəhlizin nəvazişli şirinliyini.

Otağın boşluğunu duyan çaynik də dəyişib səsini.

Divara hopan səslər gecələr olanları, olmuşları yuxuma danışır ahəstə bir səslə.

Düz bir ildir evin hər tərəfindən, gah otaqdan, gah mətbəxdən gözünü mənə zilləyən baxışlar:

-          Ac deyilsən?

-          Çay içmisənmi? 

-          Sənə soyuq deyil ki?

-          Axşamlar üstünü yaxşı ört.

-          Bayırda yaman soyuqdu. Əynini qalın gey!

-          ......................................................................., söyləyir.

.

Hər yerdə, hər zaman SƏN varsan. Məni darıxdıran və məni darıxmağa qoymayan, SƏN.

Gecələr “yuxun şirin olsun”- dediyim SƏNə, “əbədi yuxun şirin olsun”- deyirəm bir ildir.

Xəyalların, xatirələrin yola verdiyi bu bir ildə, alışa bilmədim SƏNsizliyinə.

Bu evin hər yerində SƏN varsan.

Güzgülər hələ də SƏNi göstərir.

Siluetin baxır güzgüdən:

-          O biri köynəyi gey!

-          Bu qalstuk sənə yaman yaraşır.

-          Şərfini vur!

-          Yola nə lazımsa götürmüsənmi?...

                                                *  *  *

Səfərə çıxıram. Dönub arxaya boylanıram. Qapı, elə mən örtən qapıdır.

Pilləkanlar da qupquru. 

Alicənablığın və sevginin zirvəsi-Rafiq Əliyevin hisslərini qismət anlayaraq ifadə edən

                                                                                                                   Rəfail Tağızadə 

Xəyalımdakı Şuşam

... Ağdamın müasir formada tikilmiş göyşüşəli üçmərtəbəli təzə avtovoğzalında qələbəlik idi.

Binanın içərisi, həyətindəki marşrutların gediş istiqamətləri, yola düşmə vaxtı yerli-yerində göstərılıb. Daha nəyisə soruşmağa ehtiyac qalmır.

Hər yarım saatdan bir Ağdam-Şuşa avtobusu yola düşür. Bilet alıb növbəti avtobusa əyləşdim.

Avtobus Uşaq  Xəstəxanasının yanından ötüb güllü-çiçəkli geniş küçəylə Ağdamın içərisinə doğru irəliləyir. Şəhərin Ticarət Mərkəzi Avropanın ən böyük Ticarət Evini xatırladır. Adamların çoxluğu satışda həmişəki kimi axtarılan malların tapılacağından xəbər verir.

Ağdam Dram Teatrı öz əzəmətini qoruyub saxlayıb.

Meydan bir az da genişlənib. Daha yaraşıqlı olub.

Hərbi Komissarlıq daha müasirdi. Girişdə dayanan əsgər və zabitlərin hərəkətləri buranın nizamlı hərbi obyekt olduğu qənaətini yaradır.

Diqqəti daha çox çəkən Abidə Meydanındakı üstü adlarla dolu qara lövhələrdi. Lövhələr elə yerləşdirilib ki, sonuncu adı oxumaq mümkün olmasa da, yazısı hiss olunur. Mən buraları gündüz keçdiyimdən gecələr məşəlin dalğalanan işığında lövhə və yazı yerdəyişməsini, ancaq təsəvvürümdə canlandıra bilirəm.

                                            *  *  *

... Ağdamdan çıxan avtobus Əsgəran qalasından keçib Şuşaya istiqamət götürür. Avtobus dolanbac yollarla Şuşaya doğru qalxdıqsa ətrafdakı gözəllik adamı özünə çəkir. “Yarəb! Buralar necə də gözəlmiş”- deyə, düşünürsən.

Bu qədər gözəllikmi olar? Bunu duymaq, hiss etmək üçün bu yerlərdən uzaq düşüb, buralara yenidənmi qayıtmaq lazımmış? Özününkü olana dəyər vermək bu qədərmi çətinmiş? ...

Bu füsunkar təbiətin pəncərədən içəri dolan xoş rahiyəsi adamı məst edir. Bəlkə də çoxdan belə hissləri yaşamadığımızdan, təbiətin bu qədər gözəl olduğunu unutduğumuzdandır bütün bunlar.

Avtobusda bizimlə ilk dəfə buraları görən turistlər təəccüblərini gizlədə bilmirlər.

                                              *  *  *

Avtobusun Qala qapısına nə vaxt çatdığını hiss etmirəm.

Şuşanın girişindəki Qala divarları, Qala qapısı adamı keçmişə aparır.

Daha çox diqqət yetirdikdə burada müasirlik elementlərinin də olduğu hiss olunur.

... Avtobus Şuşa avtovağzalında dayanır. Avropa və Şərq üslublarının sintezi ilə tikilmiş bu binada köhnə və yeni Şuşanın elementləri hiss olunur.

Buradakı turş sudan içib bir az rahatlanıram. Hər dəfə bura gələndə avtovağzalın restoranında ilk növbədə xəngəl yeyərdilər. Indi çoxsaylı turistlər də diqqətdən qaçmayıb. Yeməyin çeşidləri artılıb. Şuşalıların iaşə xidmətindən olmaz.  Bu hər zaman belə olub. Indi xidmət bir az da müasirləşməklə yanaşı şuşalıların xidmət özünəməxsusluğu da saxlanılıb.

                                                    *  *  *

Şuşaya gələn turistlərin çoxluğunu nəzərə alaraq lövhə və reklamlar iki dildə: azərbaycan türkcəsində və ingiliscə yazılıb. Şuşanın görməli yerlərində olmaq (əslində, Şuşanın hər yerində özünəməxsus gözəllik və qədimlik var), onun haqqında informasiya toplamaq üçün hər cür imkanlar yaradılırdı. Bu vəzifəni gitlər-tərcüməçilər yüksək səviyyədə yerinə yetirirlər.

Biz Şuşaya gələndə reklam lövhələrində burda Beynəlxalq Musiqi Festivalının keçiriləcəyi bildirilirdi.

                     

                                             *  *  *

Şuşa şəhərini salan Pənahəli xanın Şuşa üçün, Qarabağ üçün elədiklərini eşidən hər kəsin könlündən onun möhtəşəm heykəlinə təzim etmək keçir.

Mir Mövsün Nəvvabın qəbri, Vaqifin məqbərəsi, Natəvanın, Üzeyir bəyin, Bülbülün ev muzeyləri yeni görkəm alıb. Onu da deyim ki, Natavanın, Üzeyir bəyin və Bülbülün büstləri daha etibarlı olsun deyə mərmərdən hazırlanıb.

17 məhəllənin hər birinə xüsusi lövhələr vurulub.

Gövhərağa Məscidi. Tarixi keçmişə minbərindən şahidlik etmiş məscid yaşa dolmuş kimi görünür. Onunla danışmağa, onu dinləməyə, dua etməyə gələnlərin sayı-hesabı yoxdur.

Bazar yenə qaynayır.

   

Bu da Cıdır Düzü.

Burada kəkotulu kababdan, kəkotulu çaydan dadanların dad hələ də damaqlarındadı. Panoraması ilə seçilən Cıdır Düzü, bir qədər də gözəlləşib. Ətrafda xüsusi zövqlə tikilmiş obyektlər onun təbii gözəlliyini bir qədər də artırır.

                                                    *  *  *

Hamı Topxana meşəsinə, taladakı iri qara ağaca baxır. Armud ağacına. Tərcüməçi turistlərə ağacı göstərərək inadla nəyisə izah edir. (O həmin ağacdır ki, Qarabağ hadisələri zamanı ermənilər tərəfindən Topxana meşəsində kəsilməsi Azərbaycan xalqının Milli Oyanışında rəmzi başlanğıc rolunu oynamışdır.)

Gələn qonaqların hamısı  enli yolla məşhur İsa bulağına enir. Hər tərəfdə bir səliqə-sahman var. Xanəndələr dəstəsi... Yemək, içmək məclisi... Su da elə həmin sudur: saf, büllur.

                                                      *  *  *

Şuşa həmişə gözəl olub.

Nə təmiz havandan, suyundan, təbiətindən, nə özündən, ndə baxışlarından doymaq olmur, Şuşa!

                                                    *  *  *

Görənin bir baxışla vurulduğu Şuşadan ayrılmaq istəməsək də, müvəqqəti ayrılmaga məsburuq. 

Şuşadan çıxanda avtobusda turistlərlə birgə hamı bir ağızdan “Necə də gözəlsən, Şuşam, ay, Şuşam”, oxuyurdu.

Şeirlərim polyakca

21 sierpnia

Z dalekiej podróży pędziłem do ciebie
licząc dni.
A teraz jesteś przy mnie
w moich rękach ręce twoje
i patrzysz w moje
pełne zmartwienia oczy.
Nie mam nic dla ciebie
spacer po bulwarze nie na moją kieszeń.
Tu potrzeby rosnących dzieci
tu bulwar
a tu spacer po bulwarze.
Na cichym krańcu
halaśliwego bulwaru
zostanie pusty
stół dla czterech osób
i dzisiejsze zamówienia:
lody, koktajl, bakalie, szampan itp...
Za chwilę statek wypłynie w morze
brakuje pasażerów –
czterech osób
Zapytają fale
podpór
brakuje –
czterech osób.
Przylecą mewy
licząc
ludzi na bulwarze
brakuje –
czterech osób.
Przyszły rok –
jubileusz
oto pocieszenie.
Tej nocy posiedzimy
do rana
kosztując nasze wspomnienia.


pień do mięsa
ręce twoje porąbane
cień i korzeń porąbany
na twarzy pełno szram
pogłaszczą cię solą
pobiją cię
wraz z mięsem
stałeś się ofiarą kata
jak twoja głowa wytrzymuje
krzyk i jęk mięsa
odgłos siekiery
gdybyś wybuchnął płomieniem
zagrzalibyśmy się przy twoim cieple
jeszcze odtąd
każdego dnia nie mało mięsa
będzie rąbane
na twojej porąbanej twarzy
nieszczęsny krwawy pnie

* * *
Nie ma ani ciebie,
ani kogoś, z kim mógłbym podzielić swoje troski.
Wszystkie troski czekały na twoje odejście.
Nie wiem co przeżywać -
czy brak ciebie czy obecność trosk.
Kiedyś zwykłe troski,
teraz najcięższa udręka
napadła na mnie.
Troska, udręka,
każda strata jest ciężka,
a ciężar jest udręką.
Przyjdź, chodź wyciągnij mnie z bycia bez ciebie.

ubrania z witryn
ubrania z witryn wciąż wyczekując
wstydzą się bardzo
wstydzą się
przebierania się
przez obce ciała
błagające spojrzenia
ubrań z witryn
mówiących “zabierz mnie, zabierz stąd”
sięgają aż do drzwi wyjściowych
ubrania z witryn
uwierzą przez chwilę miłym spojrzeniom
ubrania z witryn
wiszą w nadziei
od świtu do zmierzchu
ubrania z witryn
w swojej wyobraźni
chodzą w wiosenne noce
po samotnych ulicach miasta
przytulone do ciepłego ciała

Życie

Życie podzielone na lata
uderzają wskazówki zegara
co godzinę
dzień prosi miesiąc o czas
rok uzależniony od pór roku
życie niewolnikiem lat
lata stronicami życia
wszystko w ruchu
życie
liczy i dodaje
żyjących i odchodzących
my jesteśmy
na końcu tej listy
jesiennym wieczorem na przystanku trolejbusowym
przystanek trolejbusowy
wieczór porą jesięnną
suche liście tańczą
na lekkim wietrze
drzewo zgubiło swój cień
budzi smutek w sercu
czas stoi
pomiędzy drzewem zgubiwszymi swój cień
a przystankiem autobusowym
jest pewna rozłąka
w ciemnościach twoje oczy
otworzył drzwi rozłąki trolejbus
czeka na ciebie...

1 września 1995

1 września
ubrane na czarno biało dzieci
śpiesząc się do szkoły
stoją przy drodze.
Stoisz przy oknie
czekasz na mnie
Czekasz na kwiatek
w pustym wazonie
A ja na froncie
myśli z tobą
“nie ma nawet
kwiatka w moim pokoju”,
żebym mógł trzymać
w pożółkłej szklance...
Telefonu też nie ma
żebym suchymi gratulacjami
mógł oderwać cię
od okna.
W Rosji nie składa się gratulacji.
Nie lubię pić,
mógłbym wypić i zapomnieć o swoich grzechach
Tej nocy ogień twojej nieobecności
zabierze mój sen.
Wysyłam do ciebie
przez linie frontu
troskliwe spojrzenia
swoich oczu pełnych gratulacji.

Sen

Miałem mieszane sny
w nich koty morskie
myśli wiszące na wskazówkach
połykają nocne godziny
za oknami przedwczesna ciemność
z nieba znika światło księżyca
noc płynie w kierunku świtu
więdnące kwiaty firanek
wciąż patrzą na mnie
wieje słaby wietrzyk
z mieszanych myśli
noc wciąż trwa
nadzieje poranka trzymają
za klamkę mych drzwi
krzyczy do mojego ucha zgubiony czas
niszczy się pusta przestrzeń
tej nocy nie ma ciebie w moich snach
tej nocy i mnie nie ma w moich snach
ani dnie ani noce nie są moje
za oknami przedwczesna ciemność
w tej ciemności
moja tęsknota i pragnienie
w tej ciemności
jakbym wisiał
na wskazówce zegarka

Drzwi nadziei

Ty, ja
zmęczone nadzieje,
pożółkłe marzenia
zatrzymały się na progu
nikt ich nie woła
nikt nie odprowadza...
znowu ty, ja
i ci, którzy zmęczeni pożółkli
przy drzwiach nadzieji.

Nakryty stół dla dwojga
Pusty nakryty stół dla dwojga
gaworzenie niemowlęcia
bawiącego się rączkami,
spojrzenie utkwione w drzwi
i kobieta ukrywająca swój płacz
z kielichem w ręku.
Jest cięższy
nawet od rozłąki
kielich pełny łez.

* * *
Chodzę po ulicach Moskwy
samotny, sam.
Nie ważne
czy to Mоskwа, czy Mаdryt.
Nieznajome ulice
nieznajoma dziewczyna z papierosem
nieznajoma samotność
strasząca mnie.
Kraj obcy
ludzie inni
albo ja jestem obcy
albo kraj
albo winna rozłąka.
brak ciebie
liście bawią się w chowanego
na dworze
wspomnienia w samotnym domu
wyobraźnia po tamtej stronie góry
jestem obcy
gwiazdy mnie nie znają
rano wszystko jest
zielone jak dolina
brak ciebie w bezsennej nocy jest
jak okno przy zgaszonym świetle

* * *
Tej nocy
niepokojąca ciemność
ogarnęła ulice miasta.
Tej ciemności
boją się dzieci miasta,
kobiety ciężarne.
Czego chce ta ciemność
od nocy tego
miasta, gdzie dnie są obce.

urodziny

od wielu lat na urodzinach swoich
rodzimy się bez matki na tym świecie
tego poranka znów się urodziłem
z bólem i radością
w zimnym lutym
w zimnym życiu
marzenia pokrojone
od pewnego czasu
swoje urodziny obchodzę sam
ktoś pamięta, ktoś nie,
wszyscy pamiętali
cieszyli się, świętowali
kiedy mój tata obchodził moje urodziny
dzisiaj jako pierwszy pogratulował mi
mój syn żołnierz
o wpół do ósmej
siedzę w ciepłym pokoju
mój syn marznie na froncie
czy urodziłabyś mnie znów mamo
w zimnym miesiącu lutym

Drogi

Drogi na których ślady zniknęły
są jak moja nieogolona twarz
jak wysuszone winogrona
które ptaki wydziobały
Nie ma skrzyżowania,
na którym czekałem na ciebie,
kto wie co za trawa rośnie
w miejscu gdzie zostawiłem ślady.
Stoki są wąskie
i zniszczone jak stary dywan,
nie szukaj ścieżki
ścieżka zniknęła z tęsknoty.
Tęskniącą drogę
żurawie zabrały ze sobą,
zabrały od jesieni
na przyszłą wiosnę.
domy letniskowe bez właścicieli
cichy
domie letniskowy
w ogrodzie widać żółtą figę
a na drzwiach czarna kłódka
nie masz psa
żeby szczekał na ludzi
twój samowar nie grzeje
łóżko nie skrzypi
zardzewiało wiadro ze studni
tak samo jak schody
i grill na podwórku
pokój nie pamięta już
dziecięcego głosu
ludzkiego oddechu
wspomnienia wielu osób z miasta
marzną w twoich objęciach
na twojej bramie wisi wyrok który skreślił przeszłość
«DO SPRZEDANIA» tеl. 050 315 4. ..

nocne imaginacje

pewna cisza panuje w ciemnościach nocy
miasto zasnęło, księżyc śpi
wyobraźnia zabiera mnie stąd
ciemność szepcze do mnie
przed oczami sny miłosne
wieje wiatr rozłąki w snach nocy
w tej ciemnej nocy
na tej nieskończonej ulicy
leży cień zwany samotnością
smuci się w ciemności pokój
gdzie ciebie nie ma
serce
na co mi dwie ręce dwie nogi
dwa oka i dwoje uszu
na co mi tyle palców
czemu nie dałeś mi dwa serca Boże
gdyby bolało jedno
zamieniłbym na drugie
czułbym się lepiej
na co mi dwie nogi
żeby jedna trafiła na minę w Karabachu
kiedy szukałem siebie w spalonej wsi
na co mi tyle palców
na co
i tak pięć palców
trzyma moje zaniepokojone serce w dłoni
wybacz mi Boże

* * *
Będę prowadził monolog
poprawię siebie
patrząc na ciebie
tam gdzie nie ma lustra
widzę siebie lepiej na tobie
niż na lustrze
głęboko w twoje oczy patrząc
będę prowadził monolog
długi
pełny spowiedzi i prawd.

10 stycznia 2010 roku

ani 65
ani 70
ani 75
ani 80 rocznicę urodzin
mój ojciec nie spędził w swoim domu
ani krewnych nie było przy stole
ani rozrzuconych gdzieś sąsiadów
byliśmy sami -
tata
mama
dzieci
wnuki
szum morza
śpiew fal
i gwiazdy witające
tęskniącego tatę
oraz piaszczysty mały
ogród w Bilgeh
nie widać stąd Karamanu
ani śniegu nie ma
ani cienia drzewa
ani tendir1
ani sadż2 …
wnuki wiszą mu na rękach
urośliśmy
urośliśmy pozostając dziećmi
nie zastąpiliśmy matki
swojemu tacie
minął jeszcze jeden jubileusz
10 stycznia
dom letniskowy
szum morza
śpiew fal
z daleka unoszący się śpiew
karabachskiego bilbila
oraz gwiazdy
nie potrafiające wyciszyć tęsknotę taty

Ballada o dziewięciu drzewach orzechowych

moja mama przymusowo wysiedlona do miasta
dwa razy wzruszyła się bardzo:
raz, kiedy kupiłem z bazaru orzechy na święta…

na bardzo starym drzewie orzechowym
wrony swawolą
pod suchymi liśćmi
śpią kilkuletnie świąteczne orzechy
dziewięć drzew orzechowych
rosło na naszym podwórku
co jeden większy od drugiego
co jeden wyższy od drugiego
jeszcze te w ogrodzie na wsi…
co teraz pozostało
z naszego podwórka
i ogrodów
gdzie wrony rządzą
rzucając w naszą głowę
naszymi orzechami
drzewa orzechowe bez właściciela
są utęsknione przez kogoś
drzewa orzechowe bez właściciela
są rąbane siekierą wroga
i kradzione
może schowane są w szufladach jakichś mebli
moje dziecięce wspomnienia
za każdym razem jak otwierają się drzwi
wspomnienia jednego dnia rozchodzą się w obcym pokoju
na obcej pościeli
może schowane w szafie sąsiada
przywiezionej w jakiś sposób
straszy mnie hałas
otwieranej szuflady
nawet okno wylewa łzy
za drzewem czekającym na pieszczotę rodzimego wiatru
…może leżą garbate na podłodze
moje wspomnienia…
jestem kimś kto już nie ma prawa zrywać twoich owoców
drzewo orzechowe
nie płacz rozpaczliwie
jak moja matka…